బొబ్బిలి జమీందారి మరియు బొబ్బిలి యుద్ధం.

 

బొబ్బిలి జమీందారి ప్రస్తుతం ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని విజయనగరం జిల్లాలో ఉంది. బొబ్బిలి యుద్ధం జరిగినప్పుడు ఇది మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీలోని ఉమ్మడి విశాఖపట్నం జిల్లాలో భాగంగా ఉండేది.

ఇది బొబ్బిలి, రాజం, కవిటి మరియు సీతానగరం యొక్క పరగణాలను కలిగి ఉంది. జమీందారితో పాటు ఇతర ఎస్టేట్‌లు 480 చదరపు కిలోమీటర్ల వైశాల్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయి మరియు 202 జెరాయతి గ్రామాలు, 70 అగ్రహారాలు మరియు 6 మోఖాసాలు ఉన్నాయి.

దీనికి 1901 సంవత్సరంలో దాదాపు రూ. 5,00,000 భూమి ఆదాయం ఉండేది మరియు పేస్ కష్ రూ. 95,315 మరియు భూమి శిస్తు రూ. 32,467 ఉండేది. ఎకరానికి తడి భూమి సగటు అద్దె రేటు సంవత్సరానికి రూ. 7.50 మరియు ఎండిన భూమి సంవత్సరానికి రూ. 2. 1901 జనాభా లెక్కల ప్రకారం బొబ్బిలి జమీందారీ జనాభా 1,58,506.

జమిందారీ లో బొబ్బిలి అనేది దాదాపు 15000 జనాభా కలిగిన ఒక చిన్న పట్టణం.

జంఝావతి, వేగావతి మరియు నాగావళి నదులకు అనుసంధానించబడిన నీటిపారుదల మరియు నీటిపారుదల మార్గాల కోసం ఈ ఎస్టేట్‌లో 1725 ట్యాంకులు ఉన్నాయి.

బొబ్బిలి స్థాపకుడు వెంకటగిరి రాజ కుటుంబంలో 15వ వారసుడు. 1652 సంవత్సరంలో, చికాకోల్ (శ్రీకాకుళం) నవాబు షేర్ మహమ్మద్ ఖాన్, మొఘల్ చక్రవర్తి తరపున విశాఖపట్నంపై దండయాత్ర చేశాడు. అప్పుడు ఆయనతో పాటు వెంకటగిరి కుటుంబానికి చెందిన 15వ వారసుడు పెద రాయుడు అని పిలువబడే నిర్వాణ రాయప్ప, అలాగే విజయనగరం కుటుంబానికి చెందిన పూర్వీకుడు మాధవ వర్మ కూడా ఉన్నారు.

చికాకోల్ నవాబుకు పెద రాయుడు చేసిన గొప్ప సేవకు గుర్తింపుగా, మొఘల్ చక్రవర్తి రాజాం ఎస్టేట్‌ను ఆయనకు మంజూరు చేశాడు. చక్రవర్తి పెదరాయుడికి రాజా బహదూర్ అనే బిరుదును కూడా ఇచ్చాడు. పెదరాయుడు ఆ ఎస్టేట్‌లో ఒక కోటను నిర్మించి, ఆ ప్రాంతాన్ని తన నాయకుడైన షేర్ ఖాన్ పేరుతో బెబ్బులి అని పిలిచాడు, ఆ పేరు తరువాత "బొబ్బిలి"గా మార్చబడింది.

పెదరాయుడు తర్వాత అతని కుమారుడు లింగప్ప సింహాసనం అధిష్టించాడు. ఒకరోజు నవాబ్ షేర్ ఖాన్ కుమారుడు మహమ్మద్ ఖాన్ వేటకు వెళ్లినప్పుడు, కొంతమంది తిరుగుబాటుదారులు గంజాం జిల్లాలోని పలాస సమీపంలోని రంగవాక లో అతన్ని కిడ్నాప్ చేశారు. పెదరాయుడు తిరుగుబాటుదారులపై దాడి చేసి నవాబు కుమారుడిని వారి చెర నుండి విడిపించాడు. ఈ చర్యకు ఆకర్షితుడైన మొఘల్ చక్రవర్తి అతనికి రంగారావు అనే బిరుదును ఇచ్చాడు.

విజయనగరం మరియు బొబ్బిలి రాజులు ఎల్లప్పుడూ వైరం కలిగి ఉన్నారు. దీనికి ఖచ్చితమైన కారణాన్ని మనం  చెప్పలేము. విజయనగరం ఎస్టేట్ భూములు బొబ్బిలి భూముల కంటే చాలా విస్తారంగా ఉన్నాయి మరియు బొబ్బిలిలోని 158,000 మంది జనాభాతో పోలిస్తే దాని జనాభా 20,00,000. అంతే కాదు, విజయనగరం రాజు తీరప్రాంత ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని జమీందార్లు లేదా రాజాలలో అతిపెద్దవాడు.

బొబ్బిలి భూములు విజయనగరం భూములకు ఆనుకుని ఉన్నాయి. బొబ్బిలి ప్రజలు కాలువల నుండి నీటిని మళ్లించి వారు ఉపయోగించుకొనేవారు . దానికి విజయరామరాజు ప్రతీకారం తీర్చుకోలేకపోయాడు. ప్రసిద్ధ బ్రిటిష్  చరిత్రకారుడు రాబర్ట్ ఓర్మే 1807లో దీనిని రాశాడు, కానీ ఆశ్చర్యకరమైన విషయం ఏమిటంటే విజయరామరాజు తన అత్యున్నత ఖజానాతో మరియు దళాలతో బొబ్బిలి వారిని ఎందుకు తిప్పికొట్టలేకపోయాడు?

విజయరామరాజు సాగి నారాయణరాజు ఆధ్వర్యంలో నారాయణపట్నంను స్వాధీనం చేసుకోవడానికి సైన్యాన్ని పంపాడు, కానీ ఈ సైన్యం బొబ్బిలి భూభాగం గుండా వెళ్ళవలసి వచ్చింది. ఆలా వారు  వెళ్తుండగా బొబ్బిలి దళాలు విజయనగరం దళాలను వేధించి దానిని అనుమతించలేదు. తరువాత విజయరామరాజు పార్వతీపురం సమీపంలో బెలగం కోటను నిర్మించి నారాయణపట్నంను ఆక్రమించాడు. ఆ తరువాత అతను బొబ్బిలిపై దాడి చేసాడు కానీ ఓడిపోయాడు. పూసపాటి రామచంద్రరాజు ఆధ్వర్యంలో బొబ్బిలిని స్వాధీనం చేసుకోవడానికి చేసిన మూడవ ప్రయత్నం కూడా విజయనగర దళాల ఓటమికి దారితీసింది. 

ఈ ప్రయత్నాలన్నిటి తర్వాత విజయరామరాజు ఎందుకు విఫలమయ్యాడనేది అతని ఉన్నతమైన ఆర్థిక మరియు సైనిక వనరులను పరిగణనలోకి తీసుకుంటే చాలా ఆశ్చర్యకరంగా ఉంది.

కాబట్టి విజయరామరాజు బొబ్బిలిపై దాడి చేసి దానిని స్వాధీనం చేసుకోవడానికి సరైన సమయం కోసం ఎదురు చూస్తున్నాడు. దైవానుగ్రహం ప్రకారం, అతనికి ఫ్రెంచ్ జనరల్ బుస్సీ అవకాశం ఇచ్చాడు. ఫ్రెంచ్ వారు నిజాం మూడవ కుమారుడు సలాబత్‌జంగ్‌ను హైదరాబాద్ నిజాంగా నియమించారు మరియు కృతజ్ఞతగా సలాబత్‌జంగ్ తీరప్రాంత ఆంధ్రలోని ఉత్తర సర్కార్‌లను ఫ్రెంచ్ వారికి అప్పగించి పెష్‌కుష్‌ను స్వీకరించే అధికారం ఇచ్చారు.

1756లో తీరాంధ్ర  జమీందార్ల క్రమరహిత ప్రవర్తన మరియు పేస్ కష్ చెల్లించకపోవడం వలన ఫ్రెంచ్ జనరల్ మార్క్విస్ డి బుస్సీతో పాటు దాదాపు 1000 మంది సైనికులను కదలి వచ్చారు, వారిలో 250 మంది మాత్రమే యూరోపియన్లు. మిగిలిన 750  మంది భారత సిపోయ్ లు. వారి వద్ద 4 ఫిరంగులు ఉన్నాయి.  బుస్సీ రాజమండ్రిలో మకాం వేశాడు.  విజయరామరాజుతో సహా జమీందార్లందరూ వెళ్లి అతనికి గౌరవం ఇచ్చారు. బొబ్బిలి రాజు మాత్రమే అలా చేయకపోవడం బుస్సీకి కోపం తెప్పించింది.

విజయనగరం రాజు ఆ అవకాశాన్ని ఉపయోగించుకుని, బుస్సీతో పాటు నిజాం ప్రతినిధి హైదర్ జంగ్‌కు పెద్ద మొత్తంలో డబ్బును లంచం ఇచ్చి, బొబ్బిలి రాజుకు వ్యతిరేకంగా తిప్పి, బొబ్బిలి రాజు బుస్సీకు వ్యతిరేకమని  చెప్పించి బుస్సీని ఒప్పించాడు. చివరకు హైదర్ జంగ్‌ బొబ్బిలి రాజుకు  బుస్సీపట్ల గౌరవం లేదని, అతను ఇష్టపూర్వకంగా పేస్ కష్ చెల్లించడం లేదని, బొబ్బిలి ని విజయరామ రాజుకు అప్పగిస్తే అతను క్రమం తప్పకుండా పేస్ కష్ ఫ్రెంచ్ వారికి చెల్లిస్తాడని బుస్సీని ఒప్పించాడు.

బొబ్బిలి ముందస్తు అనుమతితో ఫ్రెంచ్ సిపాయిల బృందం బొబ్బిలి భూభాగాన్ని దాటవలసి వచ్చినప్పుడు, విజయనగరం దళాలు వారిపై రహస్యంగా దాడి చేశాయి మరియు వారిలో 30 మందిని చంపి, బొబ్బిలి ప్రజలపై నింద మోపారు.

శ్రీకాకుళం ఫ్రెంచ్ ఫౌజ్దార్ ఇబ్రహీం ఖాన్ ఫ్రెంచ్ వారిపై తిరుగుబాటు చేసి బొబ్బిలికి పారిపోయి ఆశ్రయం పొందాడు. ఈ సంఘటనలు బుస్సీని ఆగ్రహానికి గురి చేశాయి మరియు విజయరామరాజు హైదర్ జంగ్ చురుకైన సహాయంతో బుస్సీని సమర్థవంతంగా బొబ్బిలిపై దాడి చేయడానికి ప్రేరేపించాడు మరియు ఆ పనిని నిర్వహించడానికి తన 11000 మంది సైనికులను బుస్సీ వద్ద ఉంచాడు.

ఆ సమయంలో బొబ్బిలి 6వ రాజు రావు గోపాలకృష్ణ రంగారావు అనే పేరుతో సింహాసనంపై ఉన్నాడు. 

బొబ్బిలిని క్రమశిక్షణలో ఉంచడానికి అతనికి సహాయం చేయడానికి వారి వద్ద ఇప్పటికే 250 మంది యూరోపియన్లు మరియు 750 మంది సిపాయిలతో సహా 1000 మంది సైనికులు ఉన్నప్పుడు విజయనగరం రాజు 11,000 మంది సైనికులతో ఫ్రెంచ్ వారితో చేరాడు. ఆ విధంగా తన దళాలతో సహా ఫ్రెంచ్ వారికి 12,000 మంది సైనికులు మరియు 4 ఫిరంగులు ఉన్నాయి. ప్రతిగా బొబ్బిలి రాజు తన మట్టి కోటను రక్షించుకోవడానికి కేవలం 400 మంది సైనికులు మాత్రమే కలిగి ఉన్నారు.

బుస్సీ బొబ్బిలి రాజుకు వేరే చోట అంతే విలువైన భూమిని ఇస్తానని వాగ్దానం చేసి, తన బొబ్బిలి ఎస్టేట్‌ను ఖాళీ చేయమని అడిగాడు, కానీ రాజు దానిని అవమానంగా భావించి ఆ ప్రతిపాదనను పూర్తిగా తిరస్కరించాడు.

బొబ్బిలి రాజు ఫ్రెంచ్ వారి నుండి దాడిని ఊహించాడు. అతని బావమరిది తాండ్ర పాపారాయుడు గొప్ప పరాక్రమ యోధుడు, వారిని అరికట్టడానికి, వేధించడానికి మరియు నిరుత్సాహపరచడానికి సైనికుల బృందంతో 40 కి.మీ దూరంలో ఉన్న రాజాం కోట వద్ద మకాం వేశాడు. అయితే ఫ్రెంచ్ సైనికులు రాజాం పై దాడి చేయలేదు.  విజయరామరాజు సహాయంతో తాండ్ర పాపారాయుడికి తెలియకుండా ఆ కోటను దాటవేశారు.

బొబ్బిలి కోట పై ఫ్రెంచ్ దాడి మొత్తం భారతదేశంలో జరిగిన యుద్ధాల లో అత్యంత ఏకపక్షమైన యుద్ధం. 1757 సంవత్సరంలో,ఒక వైపు 400  మంది సైనికులు  కేవలం ఒక మట్టి కోటలో ఉండగా, రెండవ వైపు 12 ,000  మంది సైనికులు 4  ఫిరంగులతో వారిని ముట్టడించారు.   బుస్సీ సైన్యాన్ని 4 విభాగాలుగా విభజించాడు, ప్రతి విభాగంలో దాదాపు 3000 మంది సైనికులతో, ప్రతి విభాగానికి ఒక ఫిరంగి ఉంది. దీనికి విరుద్ధంగా, ప్రతి వైపు 100 మంది బొబ్బిలి సైనికులు మాత్రమే మట్టి కోటను రక్షించడానికి ప్రయత్నించారు.

తెల్లవారుజామున దాడి ప్రారంభమైంది, మొదట్లో 4  ఫిరంగులు కోటలోని 4 మట్టితో నిర్మించబడిన బురుజులపై కాల్పులు జరిపాయి. కోట పెద్దగా ఏమీ లేదు, అది దాదాపు 200 గజాల చదరపు విస్తీర్ణంలో ఉంది. ఫిరంగి కాల్పులు జరిగిన వెంటనే ప్రాకారాలు కూలిపోయాయి మరియు కోట గోడలో చీలికలు వచ్చాయి.  ఇప్పుడు బొబ్బిలి రాజు ఆదేశం మేరకు కోటలో 400 మంది సైనికులు మాత్రమే ఉన్నారు. కోటలో  సైనికులు కాకుండా దాదాపు 500  మంది వారి కుటుంబ సభ్యులు ఉన్నారు.

సైన్యాల అఖండమైన బలం ఉన్నప్పటికీ, కోట ప్రాకారాలపై ఫిరంగుల దాడి ఉన్నప్పటికీ, బొబ్బిలి దళాలు జరిపిన తీవ్రమైన ప్రతిఘటన కారణంగా ఫ్రెంచ్ దళాలు 4 గంటల పాటు కోటలోకి ప్రవేశించలేకపోయాయి. బొబ్బిలి దళాలలో ప్రతి సైనికుడు శత్రువులతో ప్రాణాలు ఒడ్డి పోరాడాడు. అందుచేత ఫ్రెంచ్ వారు లోపలికి ప్రవేశించడం అసాధ్యం అయింది. తరువాత బుస్సీ వారిని రక్షించడానికి సైన్యాన్ని వెనక్కి తీసుకుని ఫిరంగులతో ఇంకొకసారి కోట గోడలను కొట్టి గోడ చీలికలు ఇంకా విస్తృతం చేయించాడు. బ్రీచ్‌లు విస్తరించినప్పటికీ దానివలన కూడా ఏమీ ప్రయోజనం లేకపోయింది. ఇంకో 5 గంటల పాటు జరిగిన హ్యాండ్-టు-హ్యాండ్ పోరాటం ఫ్రెంచ్ దళాలను కోటలోకి చేర్చలేకపోయింది.

ఫ్రెంచ్ దళాలు మళ్ళీ వెనక్కి తగ్గాయి మరియు కోటపై మరొక రౌండ్ ఫిరంగి దాడి జరిగింది. ఫిరంగి బ్యారేజీలలో ఒకదానిలో రాజా గోపాలకృష్ణరావు స్వయంగా మరణించాడు. చనిపోయే ముందు వారి ప్రతిఘటన నిరాశాజనకంగా ఉందని వారు విఫలం అవడం తధ్యమని ఆయన భావించాడు.  ఆయన ఒక సర్దార్ మరియు అతని సైనికులను నివాస గృహాలకు వెళ్లి అన్ని స్త్రీలు మరియు పిల్లలను చంపమని ఆదేశించాడు. రాజా గోపాలకృష్ణ రంగారావు ఫ్రెంచ్ వారు వారిపై ఏదైనా భయంకరమైన చర్యలు చేస్తారు, అందుచేత వారి కుటుంబాలు ఫ్రెంచ్ వారి చేతుల్లోకి వెళ్లకూడదని కోరుకున్నాడు. రాణి అగ్ని లో ఆత్మాహుతి చేసుకుంది. మిగిలిన స్త్రీలు మరియు పిల్లలందరూ ఆయన ఆజ్ఞాపించిన సర్దారు మరియయు బొబ్బిలి సైనికులతో చంపబడ్డాయి. కానీ రాజు కుమారుడు చిన రంగారావును ఒక వృద్ధుడి సంరక్షణలో ఉంచారు, ఇది సర్దార్‌కు రాజు ఇచ్చిన ఆదేశానికి పూర్తిగా విరుద్ధం.

సాధారణంగా ఒక కమాండర్ మరణించినప్పుడు, సైన్యం తిరోగమనంలో మైదానం నుండి పారిపోయింది. అయితే, రాజు మరణం సైనికులను మరింత క్రోధం తెప్పించింది. వారి స్వంత బంధువుల కోటలో ఎలాగూ అప్పటికి మృతి చెందారు. దానితో వారు మరణం గురించి ఆలోచించకుండా చుట్టుముట్టబడిన  క్రూరమృగాల వలె పోరాడారు.

కోటను రక్షిస్తున్న సైనికులు అప్పటికి ఫ్రెంచ్ వారి ఫిరంగుల ముందు తమ పరిస్థితి ఆశాజనకంగా లేదని గ్రహించారు. కోట పతనం అనివార్యమని మరియు వారి కుటుంబాలు అలా చంపబడినందున, దళాలు ఇప్పుడు తమను తాము పూర్తిగా ప్రాణ త్యాగం చేయడానికి సిద్ధపడి యుద్ధం చేసాయి. వారికి వ్యతిరేకంగా అపారమైన బలం  ఉన్నప్పటికీ వారు ఫ్రెంచ్ దళాలకు ఎటువంటి అవకాశం ఇవ్వలేదు.

చివరకు చాలా కఠినమైన పోరాటం తర్వాత, సూర్యాస్తమయం నాటికి మాత్రమే ఫ్రెంచ్ దళాలు కోటలోకి ప్రవేశించగలిగాయి, అది కూడా అప్పటికి బొబ్బిలి సైనికుడు ఎవరూ నిలబడి ఉండలేదు, ప్రతి రక్షకుడు చంపబడ్డాడు లేదా తీవ్రంగా గాయపడ్డాడు కాబట్టి. కోటలో ఏమి జరిగిందో తెలిసిన బుస్సీ కోటలోకి ప్రవేశించడానికి నిరాకరించాడు. రాజా తమ్ముడు వెంగళరావు తీవ్రంగా గాయపడి పడి ఉన్నాడు కానీ ప్రాణాలతో బయటపడ్డాడు. అంటే బొబ్బిలిలోని 400 మంది సైనికులు మరణించారు మరియు వారి కుటుంబ సభ్యులు 500 మంది మరణించారు, యుద్ధంలో మరణాల సంఖ్య 900 కు చేరుకుంది.

అప్పుడు చిన రంగారావు ను తన రక్షణలోకి తీసుకున్న వృద్ధుడు బుస్సీ వద్దకు వచ్చి ఆయనను బుస్సీ కి అప్పగించాడు. చివరకు తాను చేసిన పనికి పశ్చాత్తాపపడి బుస్సీ బొబ్బిలి జమీందారీ భూములను వెంగళరావు సంరక్షణలో ఉన్న చిన రంగారావుకు తిరిగి ఇచ్చాడు.

యుద్ధం ముగిసిన తర్వాతే తాండ్ర పాపారాయుడు యుద్ధం గురించి తెలుసుకున్నాడు. వెంటనే అతను రాజాం నుండి బొబ్బిలికి తిరిగి వెళ్ళాడు. అక్కడ జరిగిన సంఘటనలు  బొబ్బిలి లో ఆయన చూసిన పరిస్థితి ఆయనను దిగ్భ్రాంతి కి గురిచేసింది. ఆయన క్రోధంతో  విజయరామరాజును చంపేస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. ఈ సంఘటన జరిగిన 3 రోజుల తర్వాత విజయనగరం దళాలు తమ గుడారాలలో నిద్రిస్తున్నప్పుడు, తాండ్ర పాపారాయుడు మరియు అతని సహచరులలో ఒకరు రహస్యంగా నిద్రపోతున్న విజయరామరాజు గుడారంలోకి ప్రవేశించారు. తాండ్ర పాపారాయుడు, విజయరామరాజు తో "బొబ్బిలి పులి వచ్చింది" అని అరిచాడు. విజయరామరాజు లేవడానికి ప్రయత్నించినప్పుడు చొరబాటుదారులు ఇద్దరూ అతనిని 32 సార్లు పొడిచి చంపారు. అప్పుడు  తాండ్ర పాపారాయుడు తన విధిని తాను నిర్వర్తించానని పేర్కొన్నాడు. ఆ తర్వాత గుడారంలోకి ప్రవేశించిన దళాలు ఆయనను, ఆయనతో వచ్చిన సహచరుడిని కాల్చి చంపాయి.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఈ కథ చాలా ప్రజాదరణ పొందింది. దీని ఆధారంగా రెండు సినిమాలు కూడా నిర్మించబడ్డాయి. ఇది బొబ్బిలి రాజు అజేయమైన సైన్యాన్ని ఎదుర్కొన్నప్పటికీ ఆయన తీరని శౌర్యాన్ని, స్వాతంత్ర్య సూత్రాలపై రాజీలేని వైఖరిని సూచిస్తుంది. ఆయన తన ప్రాణాలను ఎప్పుడూ పట్టించుకోలేదు, మరియు చివరికి తాను నమ్మిన సూత్రాల కోసం మరణించాడు. దురదృష్టవశాత్తు ఈ ప్రక్రియలో ఆయన కోటలో ఆశ్రయం పొందుతున్న అన్ని కుటుంబాలను ఫ్రెంచ్ వారు వారిపైన   దారుణానికి పాల్పడతారని నమ్మి చంపించాడు.  అది పూర్తిగా తప్పుడు నమ్మకం, ఒక ఘోర తప్పిదం కూడా. ఎందుకంటే అంతవరకూ ఫ్రెంచ్ వారు మహిళలు మరియు పిల్లలపై దారుణాలకు పాల్పడిన రికార్డులు ఎక్కడా లేవు.